Nitra - wzgórze zamkowe

Nitra, to piąte co do wielkości miasto Słowacji. Zostało założone, podobnie jak Rzym, na siedmiu wzgórzach. Na przełomie VIII i IX wieku na tym terenie rozwinęło się słowiańskie Księstwo Nitrzańskie pod panowaniem księcia Pribina. W 838 roku książę zlecił budowę i konsekrację pierwszego kościoła chrześcijańskiego na Słowacji. Kilka lat później księstwo zostaje włączone do Państwa Wielkomorawskiego, a Nitra staje się jego stolicą. Gdy w 907 roku Państwo Wielkomorawskie przestaje istnieć, Nitra i jej okolice na ponad tysiąc lat stają się częścią Węgier. W 1918 roku, po rozpadzie Austro-Węgier miasto zostało przyłączone do Czechosłowacji.

Większość zabytków Nitry zlokalizowana jest na terenie tzw. Górnego Miasta skupionego wokół wzgórza zamkowego. Od niego też zaczynamy zwiedzanie miasta. Pierwszą rzeczą, na którą zwracamy uwagę po przekroczeniu umownej granicy tej części miasta to otaczająca nas cisza i spokój. Poza nielicznymi turystami trudno tutaj spotkać mieszkańców Nitry. Jest to trochę dziwne, zważywszy na to, że znajdujemy się w centrum prawie 90 tys. miasta.

Wyjaśnienia takiego stanu rzeczy należy szukać w historii miasta. Jak już wspomniałem to w Nitrze wybudowano pierwszy kościół na Słowacji, stopniowo też wokół niego powstawały klasztory i zgromadzenia zakonne. Gdy miasto przejęli Węgrzy Nitra stała się siedzibą biskupstwa, a miasto wraz okolicą było ich własnością aż do XVIII wieku, gdy reformy cesarza Józefa II położyły kres biskupiej zależności Nitry. Ale nawet wtedy rejon wzgórza zamkowego dalej był siedzibą biskupa, a budynki wokół w większości stanowiły własność kościoła. I taki stan trwa do dzisiaj.

Centralnym placem Górnego Miasta jest Pribinovo námestie otoczone budynkami kościelnymi. Wyróżnia się pośród nich barokowy gmach Wielkiego Seminarium.



Budynek zachwyca tak piękną fasadą, jak i rzeźbami umieszczonymi na dachu.



Większość pomieszczeń tego budynku służy Misyjnemu Seminarium św. Gorazda w Nitrze, ale jest tu też dostępna publicznie Biblioteka Diecezjalna. Zawiera 66 000 tomów, od pierwodruków, przez miniaturowy Koran, po Biblię w języku chińskim. Wnętrze biblioteki, od podłogi po kasetonowy sufit, wypełniają drewniane półki z galeriami umieszczonymi na trzech poziomach.

                                                                                               zdjęcie z serwisu www.nitra.eu

Po drugiej stronie placu znajduje się klasycystyczny w formie budynek Małego Seminarium.



Do placu przylega jeszcze kilka budynków kościelnych, z których wyróżnia się dawna kanonia. Budynek wybudował na początku XIX w. biskup Józef Kluch jako miejsce zamieszkania studiujących w seminarium kanoników.



Na rogu domu stoi rzeźba Atlasa popularnie zwanego „Corgoň”. Posąg jest związany z legendą, która opisuje „Corgonia” jako potężnego kowala, który chronił Górne Miasto przed najazdem wojsk tureckich. Legenda głosi, że swoimi potężnymi rękami rzucał wielkimi głazami wprost w rozpędzonych Turków.



Nieco dalej znajduje się kolejna kanonia. Ta jest starsza i pochodzi z XVII wieku.



Pośrodku placu znajduje się pomnik księcia Pribiny.



Widocznymi za pomnikiem schodami udajemy się w kierunku wzgórza zamkowego.



Po chwili naszym oczom ukazuje się sylwetka wieży kościoła katedralnego w Nitrze.



Podchodząc bliżej mijamy ładnie odnowioną kolumnę morową z 1750 roku. Kolumna upamiętnia ofiary dwóch epidemii dżumy z 1710 i 1739 roku.



Jej dolna część składa się z 4 wolut z siedzącymi na nich postaciami aniołów trzymających kolejno: wieżę z kości słoniowej, dom złoty, bramę złotą i złotą gwiazdę, co jest nawiązaniem do inwokacji Litanii loretańskiej[. Przestrzenie między wolutami wypełniają płaskorzeźby, stanowiące część cyklu maryjnego (Nawiedzenie, Zwiastowanie, Zaślubiny, Wniebowzięcie).



Wyżej umieszczono posągi węgierskich królów i świętych: św. Stefana, św. Władysława, św. Emeryka i biskupa praskiego św. Wojciecha.



Zwieńczeniem kolumny jest pozłocona postać Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia.



Zamek powstał w XI wieku na miejscu wcześniejszego grodu. Jest otoczony fortyfikacjami i aby się do niego dostać trzeba przejść kamienny most, którego balustrady zdobią posągi świętych, i renesansową bramę z XVII wieku.



Teraz kolejną bramą biskupa Mošóci dostajemy się na wewnętrzny dziedziniec zamkowy.



Właściwie to powinienem napisać, że jest to dziedziniec katedralny, gdyż przez kilkaset lat zamek był siedzibą biskupa i obecnie na jego terenie większość budynków to obiekty kościelne. Znajduje się tutaj pałac biskupi, katedra i Muzeum Diecezjalne. Zwiedzanie zamku zaczynamy od katedry św. Emmerama. Prowadzą do niej szerokie schody z barokowymi figurami świętych na balustradach.



Drzwi prowadzące do wnętrza katedry zdobią postacie świętych Cyryla i Metodego, którzy w IX wieku przybyli na teren Państwa Wielkomorawskiego z misją jego chrystianizacji. Prawdopodobnie dotarli też do Nitry.



Po wejściu do katedry zaskoczył nas widok dwupoziomowej posadzki. Różnica pomiędzy nimi wynosi 160 cm, a przejście z jednej części świątyni do drugiej wymaga pokonania kilkunastu schodów. Jest to spowodowane faktem, że katedra powstała z połączenia trzech kościołów. Najstarszą częścią katedry jest wybudowany na przełomie XI-XII wieku romański kościół św. Emmerama z fundamentami pochodzącymi z IX wieku. W XIV wieku przyłączono do niego nowy kościół gotycki, natomiast w XVIII wieku dołączono dolny kościół pochodzący z połowy XVII wieku.

Mimo dużych różnic stylistycznych poszczególnych kościołów, wnętrze katedry ma jednolity wygląd. Zawdzięczamy to przebudowie świątyni dokonanej w latach 1710-1736 na styl wczesnobarokowy. Z tego też okresu pochodzi większość fresków oraz bogato zdobione wyposażenie katedry. Uważa się nawet, że są to najpiękniejsze dekoracje barokowe na Słowacji.

Ponieważ wejście do katedry znajduje się w dolnym kościele od niego zaczynamy zwiedzanie katedry.



Wnętrze dolnego kościoła jest dość stonowane jeśli chodzi o barokowe zdobienia. Wszystko po to, by bardziej wyeksponować prawdziwy majstersztyk, jakim jest ołtarz Zdjęcie Jezusa z Krzyża. Możemy tutaj wyróżnić główną, przestrzenną część ołtarza w jego nastawie oraz płaskorzeźbę ze sceną złożenia Jezusa do grobu w predelli. Po obu stronach ołtarza znajdują sie figury św. Anny i św. Joachima, rodziców Marii.



Sama scena zdjęcia Jezusa z Krzyża jest uważana za najcenniejsze dzieło sztuki w katedrze. Przedstawia bogatą i niezwykle realistyczną kompozycję kilkunastu postaci uczestniczących w akcji zdjęcia ciała Jezusa z Krzyża. Dzięki umiejętnemu wykorzystaniu perspektywy i przestrzennej konstrukcji całej kompozycji mamy wrażenie uczestnictwa na żywo w tej akcji. Autorem tej cennej artystycznie kamiennej płaskorzeźby jest austriacki rzeźbiarz Jan Pernegger, o autentyczności której świadczy podpis „Joannes Pernegger facit 1662”.



Pora pokonać szerokie schody i przejść do dużo strojniejszej części katedry, dawnego kościoła gotyckiego.



Jak widać przeprowadzona w XVIII wieku przebudowa katedry skutecznie zatarła gotycki charakter świątyni.



Ołtarz główny pochodzi z 1662 roku. Przedstawia Jezusa i Marię w otoczeniu czterech patronów Nitry, m.in. jednego z pierwszych wyświęconych Polaków, św. Świerada.



Bogato zdobione prezbiterium.



Ciekawa konstrukcja chóru z zabudowaną lożą biskupa.



Nastawa organowa z XVIII wieku. Nad nią fragment fresku przedstawiający niebiańską orkiestrę św. Cecylii.



Detal architektoniczny pod oknem biskupiej loży.



Piękne w formie, boczne barokowe ołtarze






Ozdobą kościoła są bogato dekorowane stalle, ta na zdjęciu poniżej jest przeznaczona dla biskupa.



Ładna marmurowa ambona.



Strop świątyni zdobią freski austriackiego malarza Antona Galliarti z XVIII wieku.






Jedna z kamiennych rzeźb na balustradzie schodów, którymi schodzimy po zwiedzeniu katedry.



Cały czas jednak pozostajemy w klimatach kościelnych, gdyż kolejnym odwiedzanym obiektem jest Muzeum Diecezjalne zlokalizowane w jednym z dawnych budynków gospodarczych zamku. Tutaj już bez opisów. Jak zwykle w takich miejscach możemy zobaczyć ozdobne kielichy mszalne, pastorały czy monstrancje. Do tego cenne rzeźby i obrazy z już nieistniejących kościołów. W tym przypadku z okolic Nitry.















Na koniec idziemy ku wschodniej, obronnej części zamku, w pobliże Wieży Vazilova. Znajduje się tutaj kamienna studnia, która w przeszłości umożliwiła przetrwanie mieszkańcom Górnego Miasta w czasie oblężeń zamku.



Dopiero z tego miejsca możemy zobaczyć odrębność stylów, w jakich wybudowano kościoły tworzące katedrę. Po prawej stronie możemy dostrzec, jak wyglądały dawniej strzeliste okna gotyckiego kościoła, natomiast po lewej widzimy fragment romańskiej absydy najstarszego kościoła. Pośrodku strzelista wieża pochodzi z najnowszego, dolnego kościoła.



W ramach kupionego biletu, co pół godziny możliwe jest wejście na tę wieżę. Korzystamy z tej możliwości by spojrzeć na miasto z innej perspektywy. Widoczne w oddali wzgórze nosi nazwę Kalwarii. Prowadzi na nie Droga Krzyżowa z kaplicami poszczególnych stacji Męki Pańskiej.



To nie koniec zwiedzania Nitry. W czsie naszego pobytu odbyliśmy też spacer po Dolnym Mieście, które dopiero w XIX wieku połączyło się z Górnym w jeden organizm miejski. Nasze wrażenia z tej wędrówki opiszę w innym poście.

Lokalizacja miejsca.